سطر هفتم

... خاطراتِ‌ عشق از قانون‎های عامِ‌ حافظه (که حافظه خود پیروِ‌ قانون‎های عادت است) مستثنا نیستند. از آن‎جا که عادت همه چیز را ضعیف می‎کند،‌ آنچه از همه بهتر ما را به یادِ‌ کسی می‎اندازد درست آن چیزهایی است که بی‌‏اهمیت دانسته فراموش کرده‎‏ایم و در نتیجه همه‏‌ی نیرویشان را برایشان باقی گذاشته‌‏ایم. بدین‏‌گونه،‌ بهترین بخشِ‌ حافظه‏‌ی ما بیرون از ماست: در نسیمی که نمِ‌ باران دارد،‌ در عطرِ‌ هوای اتاقی دربسته یا نخستین شعله‏‌ی هیزم،‌ در هر کجا که چیزی از خویشتن را باز می‌‏یابیم که عقلمان ندانسته بوده،‌ واپسین گنجینه‌‏ی گذشته،‌ بهترین،‌ آنی که وقتی همه‏‌ی گنجینه‌‏های دیگر به پایان رسید هنوز می‌‏تواند به گریه‏‌مان اندازد.

بیرون از ما؟ درونِ‌ ما اگر بیشتر بپسندیم،‌ چه هر دو یکی است؛‌ اما پنهان از نگاهمان،‌ نهفته در فراموشی. فقط به یاری همین فراموشی است که می‏‌توانیم گهگاه آدمی را که زمانی بودیم بازیابیم،‌ خود را با چیزها همان‏‌گونه رویارو کنیم که او بود،‌ و دوباره از چیزی که او دوست می‌‏داشت و برای ما بی‏‌تفاوت است رنج بکشیم (چون دیگر نه خودمان که اوییم). در روشنای روز دراز حافظه‌‏ی عادت‌‏زده تصویرهای گذشته رفته‏‏‌رفته رنگ می‏‌بازد،‌ محو می‏شود،‌ دیگر از آن‏ها چیزی نمی‌‏ماند و دیگر بازشان نمی‌‏یابیم. «من»ِ کنونی‌‎ام دیگر آلبرتین را دوست نمی‌‎داشت، منی که دوستش می‌‎داشت مرده بود. اما واژه‌‎ی اکموویل در درونم محفوظ بود، بخشی از آن «من»ی بود که هنوز از چیزهایی که در زمانِ عادی بر خودِ من اثری نداشت به گریه می‎افتاد، همچون نسخه‎های محفوظ در کتابخانه‎ی ملی که به یاری‎شان می‎توان آثارِ نابودشده را شناخت، یا صفحه‎های آوازِ یک خواننده‎ی بزرگ که در بایگانی اپرا مدفون است و پس از مرگِ خواننده می‎توانیم صدای او را که تا ابد خاموش‎شده می‎پنداشتیم، از آن‎ها بشنویم. گذشته را هم، درست چون آینده نه یکباره که ذره‎ذره می‎چشیم.

گریخته - پروست

* بیست و دوم خرداد...