در آن هنگام پشیمان میشدم که چرا به حرفهی دیپلماتی نپرداخته و زندگی ساکنی در پیش گرفته بودم تا مبادا از دختری دور شوم که دیگر او را نمیدیدم و حتا کمابیش فراموشش کرده بودم. زندگیمان را چون خانهای برای کسی میسازیم، و هنگامیکه میتوانیم او را سرانجام در آن جای دهیم نمیآید، سپس برایمان میمیرد و خود زندانی جایی میشویم که تنها برای او بود.
+ در جستجوی زمانِ ازدسترفته
* که خلاص بی تو بند است، و حیات بی تو زندان... سعدی
یک نفر، که حتا احساس میکنم توی ساختمان ما هم نباشد، چون انگار صدا از خیابان رد میشود، در فضایی بیرون از ساختمان سکوتِ نیمهشب را که گاهی با صدای عبور اتومبیلی شکسته میشود، میشکند، سوغاتی هایده را گذاشته این وقت! دقیقا این وقت! همین زمانِ زیرِ پست. چقدر خوبه این ترانه و اجرا... چقدر همهچیز جفت و جور شدند تا ماندگارترین ترانهی هایده شکل بگیرد... و چه لذتی دارد شنیدنِ نامنتظر و غریبش اینجوری و این وقت شب. انگار یکی صدایش را بلند کرده برای شب بیدارهای این حوالی. و نه آنقدر بلند که خوابِ خفتهها را بشکند.
+ این ترانه
چهل ساله شده.
انگار یکی اومده دلیل و دورِ باطلِ شاید... ننوشتنِ من رو شرح داده! این‌قدر دقیق! این‌قدر خوب! حالا با یک کمی هم تخفیف.
*
شاید اگر عزمم کمتر جزم بود که دیگر دست به کار شوم، کوششی میکردم تا کار را بیدرنگ آغاز کنم. اما چون تصمیمم قطعی بود، و میتوانستم در کمتر از بیست و چهار ساعت (در چارچوبِ خالیِ روزِ آینده که همهچیز در آن به خوبی جا میگرفت چون من هنوز در آن نبودم) نیتم را بهراحتی به اجرا بگذارم، بهتر میدانستم شبی را که حالم خیلی خوش نبود برای شروع کار انتخاب نکنم، که متاسفانه، روزهای بعدش هم از آن مساعدتر نبودند. اما این فکرم منطقی بود. کودکانه است که کسی سالها صبر کرده باشد و تاخیری سهروزه را نپذیرد. از آنجا که مطمئن بودم که تا پس‌فردا چند صفحهای خواهم نوشت، دیگر دربارهی تصمیمم حتا یکی کلمه هم به پدر ومادرم نمیگفتم؛ دوستتر میداشتم چند ساعتی صبر کنم و آنگاه چند صفحهای از کارِ آغازشده را برای مادربزرگم ببرم تا خیالش راحت و دلگرم شود. بدبختانه، فردا آن روزِ بیرونی و پهناوری نبود که تبزده انتظارش را کشیده بودم. در پایانش، نتیجه فقط این بود که تنبلی من و نبرد ستوهآورم با برخی مانعهای درونی بیست و چهار ساعتِ دیگر کش یافته بود. و پس از چند روزی، چون طرحهایم به اجرا درنیامده بود، دیگر آن امید را که بیدرنگ و یکباره اجرا شود نداشتم، و همتی را هم که همهچیز را وقف آن کنم از دست داده بودم؛ دوباره شبها تا دیرگاه بیدار میماندم، چون دیگر این تصور قطعی را که فردا شروع کارم را خواهم دید نداشتم تا به خاطر آن ناگزیر زود به بستر بروم. برای آنکه دوباره خیز بردارم به چند روز آرامش نیاز داشتم، و در تنها باری که مادربزرگم جرأت کرد با لحنی مهربان و امیدباخته از من خرده بگیرد که: «پس این کارِت چه شد، دیگر حرفش را هم نمیزنی؟» از او دلگیر شدم، میدیدم که نتوانسته است ببیند که تصمیمم قطعی است، و با بیتابیای که حرف نابحقش در من میانگیزد و میل به آغازِ کار را از من میگیرد، دوباره و شاید برای زمانی طولانی اجرای آن را عقب میاندازد. خودش هم حس کرد که بدبینیاش ناآگاهانه با ارادهای رویارو شدهاست. پوزش خواست، دستپاچه به من گفت: «معذرت می‌خواهم، دیگر چیزی نمیگویم.» و برای اینکه دلسرد نشوم به من اطمینان داد که همین که حالم خوب شود شوقِ کار هم خودبهخود به سراغم می‌آید.
+ در سایهی دوشیزگان
شکوفا
پ. ن.: آدمای مثلِ من، تنبل توی نوشتن و سایر چیزها، شبیه شرحِ حالِ شماها نبود؟
پ. ن. 2: نه. بیانصافیه آوردنش توی پینوشت. این باید اصل خودِ یک پست باشه و به زودی خواهد بود.
... لذتی که از تماشایش برده بودم به ویژه از آن رو نیاز به کامل شدن داشت که به پای آن که نویدش را به خود داده بودم نمیرسید؛ از این رو، بیدرنگ با همهی آنچه میتوانست به آن دامن بزند یکی میشد...
... حس کردم که این دوستی تازه همانی است که بود، به همانگونه که میان سالهای دیگر و سالهای تازهای که خواست ما، بیتوانایی دستیابی به آنها و عوض کردنشان، به آنها خودسرانه نامهای دگرگونه میدهد، هیچ ورطهای نیست.
... حس میکردم که این روز نمیداند که آن را روزِ عید مینامیم، و در شامگاه به گونهای پایان میگیرد که برایم تازگی ندارد...
... به خانه برگشتم. اول ژانویهی پیرمردانی را سپری کرده بودم که تفاوت این روزشان با جوانان نه از آن است که دیگر عیدی نمیگیرند، بل از اینکه دیگر سال نو را باور ندارند. من، عیدیها گرفته بودم، اما نه آنی را که تنها همان میتوانست مایهی شادمانیام باشد و آن نامهای از ژیلبرت بود. با این همه من هنوز جوان بودم، چون توانسته بودم برایش نامهای بنویسم و با سخت گفتن از رویاهای مهربانی یکسرهام امیدوار باشم که در او نیز مهری بیانگیزم. اندوهِ مردانِ پیرشده از این است که حتا به نوشتن چنین نامههایی نمیاندیشند، چه به بیهودگیشان پی بردهاند.
... آرزوهای ما درهم میدوند و، در آشوب زندگی، کمتر خوشیای است که درست با همان آرزویی که میطلبیدش جفت شود.
... زندگی پر از معجزههایی است که دلدادگان همواره میتوانند به آن امید ببندند.
... اصولا، دربارهی همهی رویدادهایی که در زندگی و نشیب و فرازهایش به عشق مربوط میشوند، بهتر آن است که دربند فهمیدن نباشیم، چون حالت وصفناپذیر و نامنتظرشان چنان است که پنداری از قانونهایی نه منطقی که جادویی پیروی میکنند.
+ در جستجوی زمانِ ازدسترفته - پروست
ما دسته جمعی کارهایی میکنیم که اگر انفرادی انجامشان داده بودیم، واقعا از بابتشان شرمسار بودیم.
Young Mr. Lincoln 1939 +
کارِ اتفاق، که کمابیش همهی چیزهای شدنی، و در نتیجه آنهایی را هم که از همه کماحتمالتر میدانستیم، عملی میکند، گاهی کارِ کُندی است، و کُندیاش را آرزوی ما ـ که در کوشش برای شتاب دادن به آن راهش را می بندد ـ و حتا خودِ وجودِ ما، باز هم بیشتر میکند، و تنها زمانی انجام مییابد که دیگر آرزو را، و گاهی زندگی را، ترک گفته باشیم.
+ در جستجوی زمانِ ازدسترفته - پروست
در تمام سالهایی که گذشت و عاشورا از قلبِ زمستان عبور کرد تا به مهر رسید، روزهای قبل و بعدش هر چه که بود، صلات ظهرش آفتابی بود...
در این حال می‌خواهم دنیا را خراب کنم، این دنیایی که ما را این‌قدر متفاوت آفریده، ساخته و پرداخته و با این‌همه مرا این‌طور گرفتار او کرده.
+ در حال و هوای جوانی ـ شاهرخ مسکوب
پ. ن.: آقای دکتر جواب دادند!
* نام مجموعه داستان میراندا جولای
آفتاب بیخیالِ بعدازظهر وسطِ مهری، پهن شده روی میز. سمتِ راستِ میز را کاملا فراگرفته؛ ماگِ خالی و تلفن و تقویمِ رومیزی و دستِ راستِ من روی موس و خودش را کشانده روی بخشِ کوچکی از سمتِ راست کیبورد. بعدازظهری پر از رخوت.
شاهرخِ مسکوب بعد از خواندنِ جلد اول جستجو، در کتابِ روزها در راهاش نوشته: امروز مطالعهی Du cote de chez Swann را تمام کردم و چه حظی کردم از خواندنِ آن؛ حظ و تحسین و شگفتی. از آن کتاب‌هاست که حیف است آدم نخوانده بمیرد. البته تازه اول عشق است. جلد اول از یک اثر هشتجلدی. شاهنامه‌ای است، شاهنامهی عصر جدید.
یادم آمد که چند روز پیش، وقتی جلدِ اول تمام شد، آنقدر مشتاق شروعِ جلدِ بعدی بودم، که جز همان جملاتِ آخرِ جلدِ اول، چیز اضافهای ننوشتم. واقعیت این است که، آدم حرفی نمیتواند بزند در برابر این اثر، جز همان حرفها و تحسینهای تکراری. هر چقدر بیایم بنویسم وه! چه اثری! چه عظمتی! چقدر معرکه! چقدر عالی! چقدر لعنتی خوب نوشته! انگار هیچچیزی نگفتهام. چقدر حیف که قبلا جستجو را نخوانده بودم. چقدر وقت هدر دادهام برای کتابهایی که در مقابل این اثر، هیچاند. کمتر از هیچ حتا. و چقدر خوب که قبلا نخوانده بودمش و چنین عیشِ عظیمی پیشِ رویم هست هنوز. هی باید جلوی خودم را بگیرم که آهستهتر پیش بروم تا مدتِ طولانیتری از این خوان، حظ ببرم. باید جلوی خودم را بگیرم که کمتر بخوانم که نگهش دارم برای روزهای مبادای نیامده... باید حداقل خواندنش را یکی دو سالی کش بدهم. این‌طور، مطمئن خواهم بود که برای دو سالِ آینده، چنین همنشینی خواهم داشت. اینکه هی وسطِ خواندنش متوقف میشوم و ذوقزده میشوم و مینویسم و میفرستم برای کسی که قبل از من این لذت را تجربه کرده و میخواند و میگوید این خاصیت پروستخوانیست، هی دلت می‌خواهد مکث کنی و با یکی که دوستش داری، یکی که میدانی میشناسد این لذت را و درکش میکند، سهیمش کنی، برای همین هست که هی نمیتوانم در مقابل وسوسههایم مقاومت کنم و هی پشتِ سر هم، اینجا هم پست میگذارم از جستجو و به روی خودم نمیآورم که یکی ممکن است باز کند و غر بزند که «ای بابا! باز هم جستجو! چقدر جوگیر است این آدم!». جوگیر که شدهام البته، ولی دلم می‌خواهد، شمایِ خوانندهی این وبلاگ را هم، در لذتم سهیم کنم. خیلی مقاومت میکنم. یک بیستم آنچه را که مینویسم هم اینجا نمیگذارم تازه. ولی باز هم، گاهی نمیتوانم مقاومت کنم. حیف نیست که شما نخوانید آخر؟ اصلا هر کاری دارید انجام میدهید، رها کنید و جستجو را شروع کنید شما را به خدا! حیف نیست؟
قبل از شروعِ جستجو، چهرهی مردِ هنرمند در جوانیِ جویس را گذاشته بودم کنار تختم که شبها قبل از خواب بخوانمش (این کتاب چند سال منتظر مانده بود توی قفسهی کتابخانهام برای خوانده شدن؟). همانطور در همان صفحاتِ اول متوقف ماندهام. شاید باید جویس هم منتظر بماند برای زمانیِ دیگر. بعد از پروست.
زندگی ادامه خواهد داشت. مثل قبل. زندگی خواهم کرد. عشق خواهم ورزید. کار خواهم کرد. فیلم خواهم دید. کتاب خواهم خواند. پروست اما، چیزی را حتما تغییر خواهد داد. دیگر مثل قبل عشق نخواهم ورزید، کتاب نخواهم خواند، فیلم نخواهم دید... زندگی نخواهم کرد.
آفتابِ کمرنگشدهی عصر، دارد دست و پای خودش را جمع
میکند از روی میز، از روی زمین، از روی روز، کم کم.
* سعدی
مثلا؟
مثلا سابینای بار هستـ... نه! سبکی تحملناپذیرِ هستی.
مثلا آن صحنهی اوجِ تنهایی مایکل کورلئونه در دومین پدرخوانده. همانجا که نشسته روی صندلی و خیره شده به... به ناکجا، در حالیکه دنیایش زیرورو شده، امپراطوریاش در حال اضمحلال است، همسرش ترکش کرده، برادرش روی یک قایق، به دستور او کشته میشود... دقیقا همانجا که احتمالا یک چرای بزرگ توی ذهنش به در و دیوار میزند... که چه شد که...
مثلا، شنیدنِ آهنگِ دلریختهی شهریار قنبری (یادم هست، یادت نیست)، توی ماشین، در حالیکه تنهایی، توی ماشین و توی اتوبان، شب است و شیشهها پاییناند و باد پیچیده...
مثلا، هاتچاکلت خوردن توی آن کافهی باغ فردوس، تنهایی...
مثلا، از تجریش، ولیعصر را پیاده پایین آمدن، تنهایی... یا دونفری...
مثلا توی یک شبِ سرد زمستانی، توی گرمای امنِ خانه، یک رمانِ کلاسیکِ طولانی خواندن... مثلا میدلمارچ... مثلا جانِ شیفته... مثلا... مثلا یکی از آن رمانهای جلد زرکوبِ دورهی کودکی که انگار هزار سال گذشته از خواندنشان... مثلا حتا چارلز دیکنز خواندن... هر چیزی که بوی کهنگی بدهد... که ادا و اطوار نداشته باشد... مدرن و نو و... نباشد... که «رمان» باشد... داستان باشد... ماجرا باشد... تو را به دنبالِ خودش بکشاند...
مثلا پنجشنبه و جمعه را تا صبح بیدار بودن و زندگی کردن، بدون دغدغهی کار و درس و...
مثلا توی یک صبح سرد توی رختخواب ماندن و پتو را به دور خود پیچیدن... بیدغدغه... و با خیالِ راحت خوابیدن...
مثلا یک دورهمی با آنهایی که دوستشان داری...
مثلا بازیِ دستهجمعی کردن و هی جرزدن...
مثلا خیابانگردی کردنِ بیهدف...
مثلا کوچهها و خیابانهای ناشناخته را کشف کردن...
مثلا دوباره کشف کردنِ خیابانهای همیشگی...
مثلا دورهمیِ شب یلدا... و مسابقهی کی دیرتر کم میآورد و باز جر زدن و تظاهر به کم نیاوردن کردن...
مثلا، دور هم نشستن و در مورد فیلم و کتاب حرف زدن...
مثلا کشِ دادنِ دورهمیهای دلپذیر شبانه و دنبالِ بهانههای کوچک گشتن برای تمام نشدنشان...
مثلا دستهجمعی برنامهی سفر و تفریح ریختن و در موردش ساعتها حرف زدن و هیچگاه اجرایش نکردن...
مثلا چند شب پشت سر هم نخوابیدن و رمان خواندن...
مثلا فیلم دیدن... با خیالِ راحت...
مثلا فرندز دیدن... بیوقفه...
مثلا نوشتن...
مثلا کنسرت رضا یزدانی...
مثلا یک خواب با فراغِ بال...
مثلا بیوقفه نوشتن...
مثلا ربنای شجریان، و تکاپوی همه برای چیدنِ سفرهی افطارِ مادربزرگ... که سالهاست رفته...
مثلا ناهارِ دستهجمعی جمعه...
مثلا دوچرخهسواریِ شبانه توی تابستانِ کیش...
مثلا پشت سر هم و بیوقفه گوش کردنِ یک ترانه...
مثلا نیمهشب، ماشینها را جاگذاشتن و دستهجمعی پیاده برگشتن به خانه...
مثلا نشستن روی نیمکتِ آن طرفِ اتوبان و خیره شدن به...
مثلا بوی نانِ بربریِ داغ و چای تازه و...
مثلا خواندنِ یک شعرِ دلنشین... از...
مثلا...
* از حذفشدههای وبلاگ قبلی... خرداد 93... انگار حالا بیشتر... انگار حالا مثلاتر!
پ. ن.: به سفارش نگین.
چهار شب توی رشت به سر بردم و باز هم، فرصت نشد این شهر را، تماشا کنم. دلم یک دلِ سیر کوچهگردی می‌خواهد. دلم اینجور سفری می‌خواهد. هر چند، گشتنِ شرق تا شمالِ غربِ گیلان هم، خوب چسبید.
...چه تناقضی دارد جستجوی چشماندازهای خاطره در واقعیت، که همواره افسونی را که خود خاطره و نیز حس ناشوندگیشان به آنها میدهد، کم خواهند داشت. واقعیتی که شناخته بودم دیگر نبود... مکانهایی که شناختهایم فقط از آنِ جهان فضایی نیستند که برای راحت بیشتر در آن جایشان میدهیم. تنها لایهی نازکی در میان ادراکهای به هم پیوستهای بودهاند که زندگی آن زمانِ ما را میساختند؛ یادِ یک تصویر چیزی جز حسرتِ یک لحظه نیست؛ و افسوس که خانهها، راهها، خیابانها هم، چون سالها، گریزانند.
جستجو - پروست
بعد، پروست، گاهی در میان تلخکامیها، امید هم میدهد، جوری که آدم مکث میکند و با خودش میگوید یعنی میشود برای من هم این‌طور باشد، شود، بوده باشد؟
«دلبستگیهای زندگی آنچنان بسیارند که کم پیش نمیآید که در شرایط یگانهای، آغاز شادکامیای هنوز فرانرسیده با اوجگیری غصهای که رنجمان میدهد، همزمان باشد.»
*
«چون تصادفهای گوناگونی که ما را با برخی آدمها رویارو میکنند با دورهای که دوستشان میداریم همزمان نیستند، بلکه ناهماهنگ با آن، ممکن است پیش از آغازش رخ دهند و پس از پایان گرفتنش تکرار شوند، در یادآوری گذشته نخستین بارهایی که کسی که بعدها دوستش می داریم در زندگیمان پدیدار شد در نظرمان مفهومی هشدارآمیز، پیشگویانه به خود میگیرند.»
* نامِ جلد هفتم جستجو هم هست.
چند وقت پیش میترا پرسید نوشتن برای من فصلی هست یا نه؟ حالا شاید دقیقا این نبود سوالش، ولی منظورش این بود که فصل خاصی هست که توی آن فصل بیشتر حس نوشتن داشته باشم یا نه؟
خب، من چون توی عمرم بارها! با این سوال مواجه شده بودم و جوابش را میدانستم!، قاطع و کامل و گویا جواب دادم: هان!؟
بعد، توی یک ماهِ گذشته، از تعداد پستهایی که اینجا آپ شده معلوم هست که چه
به دورِ نوشتن افتادهام! البته بگذریم که نصف پستها بازنویسی تکههای رمانها یا
دیالوگهای فیلمهاست ولی، موضوع این هست که قبل از آن، برای مدتها، همین قدر هم همت نداشتم! تازه دارم
به شدت مقاومت میکنم در مورد نوشتن و بازنویسی کردن! یعنی اگر مقاومتم را کنار بگذارم، همینطور پشت سر هم پست آپ میکنم! مثل این کانالهای تلگرام!
نه که حالا قرار باشد به این نتیجه برسم که شهریور (البته که میدانم شهریور ماه هست و نه فصل!) باعثش بوده یا نزدیکی و شروع پاییز یا... نخیر! اولا که من کماکان عاشق همهی فصلها هستم و به نظرم هر فصلی برای خودش خصوصیات دوستداشتنی و زیبا و خواستنی دارد، کم یا زیاد، و اهلِ تبعیض قائلشدن بینِ فصلها نیستم! (هر چند علاوه بر خرداد عزیزم که اگر بخواهم تعصبات ماهِ تولدی را کنار بگذارم، از این ماه بدتر وجود ندارد برای دوست داشتن ولی از بین پیامبران جرجیس را انتخاب کردن برای متولد شدن هم هنری می‌خواهد که شواهد و قرائن نشان میدهد که من جزو آنهایی هستم که دارم!)، بین ماهها میتوانم بگویم اسفند و اردیبهشت چیز دیگری هستند ولی، تابستان کلا چیز دیگریست! یعنی اگر گرمای مخصوصا توی سالهای اخیر سوزانِ تابستان را از این فصل میگرفتند، دیگر فصلی به کاملیاش پیدا نمیشد!
نتیجهای که میخواستم به آن برسم این بود، از تو به یک اشارت، از ما به سر دویدن!
ربطی داشت؟
اما هنگامیکه اودت به درو یا پیرفون میرفت ـ بیآن که، متاسفانه، به او اجازه دهد بهطور ظاهرا اتفاقی به آن طرفها برود، چون میگفت که «حالت خوشایندی نخواهد داشت» ـ سوان به سراغ سکرآورترین رمان عشقی، یعنی دفتر راهنمای راهآهن میرفت که به او نشان میداد در چه ساعتی در بعدازظهر، یا شب، یا حتا همان روز صبح! میتوانست خودش را به او برساند. نشان میداد؟ بلکه بیشتر: اجازه میداد. چون هر چه باشد قطار و دفتر راهنمایش را که برای سگها نساخته بودند. اگر به وسیلهی چاپ به اطلاع همگان میرسانند که قطاری به مقصد پیرفون ساعت هشت صبح حرکت میکند و ساعت ده میرسد، یعنی که رفتن به پیرفون قانونا مجاز است و نیازی به اجازهی اودت ندارد؛ و همچنین، این کار میتواند با هر انگیزهی دیگری جز دیدار اودت انجام شود، همچنان که آدمهایی هم که او را نمیشناختند هر روزه این کار را میکردند و تعدادشان هم آنقدر بود که صرف میکرد قطارهایشان را به راه بیندازند.
اصلا، اگر او دلش میخواست به پیرفون برود، به اودت چه که جلویش را بگیرد! به راستی هم، حس میکرد که دلش میخواست، و حتا اگر هم اودت را نمیشناخت بدون شک به آنجا میرفت. مدتها بود که میخواست با چگونگی کارهای نوسازی ویوله لودوک آشنا بشود. و در آن هوای به آن خوبی عجیب دلش میخواست در جنگل کومپینی گردشی بکند.
واقعا جای تاسف داشت که اودت تنها جایی را که او درست در همان روز دلش میخواست ببیند، ممنوع کرده بود. در همان روز!
+ جستجو - پروست
پ. ن.: اگر بدانید چقدر جلوی خودم را میگیرم که هی تکههای جستجویی را که تایپ میکنم (از میان آن همهای که تایپ نمیکنم)، اینجا نگذارم برای جلوگیری از لوث و «لوس» شدنِ قضیه! ولی گاهی واقعا حیفم می‌آید که شما را سهیم نکنم در لذتی که از خواندنش میبرم. مثلا اینجا، این‌طور که بلایی را که عشق و شیفتگی به سر آدم میآورد شرح میدهد؛ این‌طور مبسوط و کامل و ملموس. و این‌طور که پروست نشسته این طرف و از جایی به بعد قهرمانش را (سوان قهرمان اصلی کتاب نیست، ولی در این قسمتهای کتاب شخصیت اصلی رمان است)، دست میاندازد، حتا نه چندان دلسوزانه مسخرهاش میکند، واقعا خواندنیست. طنز پروست، اینجور جاها، واقعا جذاب است. بس که ملموس و شیرین و خندهدار شرح داده است این موقعیتِ گریهداری را که سوان اسیرش شدهاست و نمیتواند و نمیخواهد که از آن خلاص شود. عشق و شیفتگی، این‌طور که پروست شرح داده، جدا که ناگوار است. خدا نصیب آدمِ نکند! اضطرابهای عاشقانه، آشفتگیها، حسادتها، بیقراریها، حماقتها، تصویرسازیها، مونولوگها، افکار مسموم، کابوسها، توهمات... معلولهای عشقهای اینچنینیاند.
میدونی چقدر خوششانسن مردمی که میفهمن چی براشون خوبه؟ این نعمت بزرگیه. میفهمی؟
A Room with a View - 1985
