و پروست گاهی، به سبک خودش شوخطبع هم میشود:
اگر او چیزی نمینواخت، گپ میزدند، و یکی از دوستان، اغلب نقاش موردعلاقهشان در آن روزها، بهقول آقای وردورن «یکی از آن تکههایی میپراند که همه را به غش و ریسه میانداخت»، بهویژه مادام وردورن را ـ که چنان عادت داشت تعبیر مجازی احساسهایی را که به او دست میداد واقعی بگیرد ـ که یکبار دکتر کوتار (که در آن زمان جوان و تازهکار بود) مجبور شد آروارهاش را که از زور خنده دررفته بود، جا بیندازد.
ـ میدونی چه اتفاقی براشون افتاد؟
ـ نه.
ـ دقیقا. هیچی. زندگیشون رو کردن و هیچ اتفاقی براشون نیفتاد.
Room 2015
سزار که دشنههای بیقرار دوستانش او را به پایهی مجسمهای چسباندهاست، برای اینکه وحشتش به حد کمال برسد، در میان تیغهها و چهرهها، چهرهی مارکوس یونیوس بروتوس، دستپروذه و شاید هم پسر خود را میبیند. آنگاه دست از دفاع میکشد و فریاد حیرت برمیآورد: «تو هم، پسرم!». شکسپیر و کودو این فریاد دردناک را برمیگیرند.
سرنوشت، تکرارها، مشابهات و تقارنها را دوست دارد. نوزده قرن بعد، در جنوب ایالت بوینس آیرس، گاچویی مورد حملهی گاچوهای دیگر قرار میگیرد و هنگام افتادن، یکی از پسرخواندههایش را میشناسد. با سرزنشی ملایم و حیرتی آرام به او میگوید (این حرفها را باید شنید، نباید خواند): «پس اینطور!». او را میکشند و نمیداند که میمیرد تا صحنهای تکرار شود.
ـ خورخه لوئیس بورخس
*
وسط تماشای کلئوپاترا، سر صحنهی قتل جولیوس سزار توسط سناتورها، یاد «تو هم، بروتوس!؟» افتادم که دورهی بچگیام، یکی از مشهورترین جملات بود توی خانوادهمان! وقتِ خردهخیانتهای درون خانوادگی، وسط خردهناباوریها، این جمله هی تکرار می‌شد: تو هم بروتوس؟! شده بود یک بازی برایمان. طرفِ ماجرا لورفته پیشش، بیشتر اوقات مامان بود. ولی خودِ او هم گاهی اوقات بروتوس می‌شد. بعد یادم افتاد که یک زمانی یک چیزهایی در مورد این صحنه، که صحنهی موردعلاقهام بود در کل ماجرای سزار و کلئوپاترا و آنتونی، هم توی نمایشنامهی شکسپیر، هم فیلم جولیوس سزار و هم توی آن کتاب باریک دورهی کودکی و هر جای دیگری که قصهی این سه نفر را خوانده بودم، توی سررسید قدیمیام، وسطِ شعرها و... نوشته بودم. رفتم توی کتابخانه و سررسید را پیدا کردم و بعد از سالها بازش کردم. دقیقا یادم بود کدام سمتِ صفحه نوشته بودمش. برخلاف تصورم اثری از «تو هم، بروتوس؟!» نبود. فقط آنقدر این جمله را توی عمرم تکرار کرده بودم که حتا توی حرکاتِ لب سزارِ فیلم هم، دنبالش میگشتم.
تاریخ زیر متن بورخس، توی سررسیدم 21/4/80 هست. بیشتر از شانزده سال پیش!
پ. ن.: احساس میکنم قبلا توی شاید... هم این جمله را جایی به کار برده بودم! باید چک کنم بعد.
میگفتم. میگفتی. و گفتن از یک محاورهی ساده اگر تجاوز میکرد، نانجیب می‌شد.
حکایت هیجدهم اردیبهشت بیستوپنج ـ علیمراد فدایینیا
توماس اشنوز، یکی از نویسندههای برکینگ بد میگوید مایکل اسلوویس، فیلمبردار/کارگردان نابغهمان در روز پایانی به همهمان هدیههایی داد با نقلقول معروفی از دکتر زئوس که بهشان چسبانده بود: «غمگین نباش که تمام شد، خوشحال باش که اتفاق افتاد.» (+)
و من امروز، مدام این جمله را تکرار میکردم. جملهی قشنگیست و دلنشین، قابل تعمیم به خیلی موقعیتها و اتفاقات زندگیمان. روی یک تکه کاغذ نوشتمش و دادمش به الف. میتوانستم همان وقت توی تلگرام برای او بفرستمش. ولی ترجیحم این بود که روی کاغذ بنویسم تا نگهش دارد، شاید که هر از چند گاهی چشمش به آن بیفتد، بهجای اینکه در انبوه پیغامهای تلگرام گم شود و محو (هی قرار است دربارهی آفاتِ تلگرام و این شبکههای سریع و سهلالوصول و کنسروطورِ اجتماعی بنویسم و هی جور نمیشود). و بعد یک صدایی سعی میکرد خودش را به گوشم برساند. هی سعی میکرد خودش را عرضه کند. نمیشد، گیر کرده بود وسطِ همهی شلوغیهای امروز. بعد وقتی که شروع کردم به نقل کردن جمله توی فایل Word، خودش را یکجورهایی، کم و زیاد بالا کشید: غمگین نباش که تمام شد، خوشحال باش که «بالاخره» تمام شد، و بیشتر از این طول نکشید. این یکی هم قابل تعمیم هست به خیلی موقعیتها و اتفاقات و رابطههای زندگیمان. شاید خیلی بیشتر از اولی. گاهی پایان خیلی بهتر از امتدادِ... اصلا فرهادی جملهی گویایی را در دربارهی الیاش گنجانده بود: یک پایان تلخ، بهتر از یک تلخی بیپایان هست.
پ. ن.: عید مبارک.
پ. ن. 2: دربارهی برکینگ بد خواهم نوشت. تا به سرنوشت همهی فیلمهایی که توی یک سال اخیر تماشا کرده بودم و قرار بود در موردشان بنویسم، دچار نشده. و به سرنوشت ترو دتکتیو.
پ. ن. 3: هزار سال بود که پینوشت نگذاشته بودم!
1
تابستان آخرین نفسهای گرمش را میکشد و آخرین زورش را میزند. فصل فراغت... فصل مهربان و دوستداشتنیِ من... فصلی مثلِ رمانهای جین آستین...
دقت کردهاید نقش آلارم را ایفا میکنم؟ حواستان باشد این تمام شد، آن تمام شد، این دارد میگذرد... و فلان:دی.
2
هزار ساله که کتابفروشی نرفتهام. از آن کتابفروشیهای با دل سیر... از آن سِیر کردنهای لذتبخش بین قفسههای کتابها... هزار ساله که از بوی انبوهِ کتابهای نو و دستنخورده دور بودهام... به همین زودیها باید سری به یکی از آن کتابفروشیهای دوستداشتنیام بزنم.
3
بعد مثلا قرار بود کلی چیز بنویسم در مورد آدمهای گیم آو ترونز! همهی حرفها و دلنوشتههای نوشتهنشده، رفتند و محو شدند، متولد نشده... مثلا در مورد مهر جیمی لنیستر به برین و مردِ دوستداشتنیای که با برین بودن او را به آن تبدیل میکند، انگار کاملا بیربط به جیمی لنیسترِ سرسی، در مورد جان اسنو؛ پسرکِ ترسوی پر از ترس و تردیدِ بیعملی که عشق و مرگِ یک دختر وحشی، از او مردی ساخت، قهرمانی ساخت که دیدیم، از... از خیلی چیزها... خیلی آدمها...
4
به عقیدهی رادفورد، او رفت چون دنبالِ کسی میگشت، یا چون میخواست کسی پیدایش کند. (بلو ملودی؛ دی. جی. سلینجر)
5
آقای محمدحسن معجونی، آخر یک قسمتی از اون سریالی که رامبد جوان ساخته بود، میگفت ماها (زمینیها)، عادت عجیبی داریم که به جای لحظه، از خاطرهی آن لحظه لذت میبریم. بله. همینطور است... چقدر تلخ که اینطور است.
6
و من همیشه دیر رسیدم
شاید
هربار با قطار قبلی
باید می‌آمدم
(حسین منزوی)
7
شاید هیچ کسی را نتوان یافت که، با همهی پارسایی، روزی بر اثر پیچیدگی شرایط انسانی ناگزیر از همراهی با گناهی نشود که بیش از همه طردش میکند ـ البته بیآنکه بتواند بهطور کامل واقعیتهای ویژهای را که گناه در پس آنها پنهان شدهاست تا بتواند به او نزدیک شود و رنجش دهد، باز بشناسد. (جستجو – پروست)
8
سرزنشت نمیکنم. انتخاب اینکه عاشق کی باشیم، دست ما نیست. (آقای جیمی لنیستر فرمودن، همین الان، وقتی نشستهام و خواهرم گیم آف ترونز تماشا میکند... و من توی پرانتز اضافه میکنم: و عاشق کی نباشیم...)
راستی متوجه شده بودید که هنرپیشهی داریو ناهارایس بعد از سیزن سوم عوض شد؟ یعنی آن داریو ناهاریسی که ما میشناسیم، همانی نیست که از اول بود!
9
فاینالی برکینگ بد را تمام کردم!
10
برای دربارهی الی دو بار و برای جدایی سه بار سینما رفته بودم، اما هنوز نرفتهام فروشنده را تماشا کنم. هی وقت نمیشود، هی جور نمیشود.
اینکه فروشنده فیلم تحسینشدهی تحسینشدهترین کارگردانِ ماست، اینکه فیلمهای فرهادی، همیشه شگفتزدهات میکنند، اینکه فیلمهایش برای تو چارهای بهجز دوستداشتنشان باقی نمیگذارند، اینکه این فیلم دو جایزهی ارزشمند از معتبرترین جشنوارهی هنری سینمای جهان گرفته، اینکه حواشی کن و حواشی پیشآمده در مورد موضوع و... خواه ناخواه به عطش و کنجکاوی تماشاگران ایرانی برای تماشای این فیلم دامن زده و میزند درست، ولی شک نکنید که یکی از دلایل این استقبال، ترکیب قباد و شهرزاد است توی این فیلم، به دور از اغیار!
11
خبرت هست که بی روی تو آرامم نیست؟ (سعدی)
* بهرام حمیدیان
ما تنهاییم، بدون دستاویزی که عذرخواهِ ما باشد. این معنی همان است که من با جملهی «بشر محکوم به آزادی است» بیان میکنم. بشر محکوم است، زیرا خود را نیافریده و در عین حال، آزاد است، زیرا همین که پا به جهان گذاشت مسئول همهی کارهایی است که انجام میدهد.
...
من هرگز، هیچگونه دلیل و نشانهای برای قانع کردنِ خود نخواهم یافت. اگر ندائی بر من نازل شود، همیشه خود من هستم که باید تشخیص دهم این صدای فرشته است یا نه.
اگر من تشخیص دهم که فلان کار خوب است، فقط من هستم که میان اعلام خوبی و بدی آن کار، اولی را انتخاب میکنم و میگویم که این کار خوب است، نه بد.
هیچکس به من رسالت ابراهیم بودن نداده است، اما با وجود این، مجبورم در هر لحظه کارهایی انجام دهم که نمونه و سرمشق است. کار جهان بر این مدار است که گویی تمام آدمیان چشم بر رفتار هر یک از افراد دوختهاند و روش خود را بر طبق رفتار همین یک نفر، تنظیم میکنند.
هر فردی باید پیش خود بگوید: آیا به راستی من آن کسی هستم که حق دارم چنان رفتار کنم که همهی آدمیان کار خود را بر طبق رفتار من تنظیم کنند؟ هر کس که این معنی را فراموش کند، مسلما بر سیمای دلهرهی خود نقاب زده است.
+ اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر - سارتر
نگاهم تا وقتی که در را پشت سرش بست تعقیبش کرد. دلم هم خالی شده بود. حجمی با یک خلاء عمیق. کاش اتفاقی میافتاد. زلزله؟ امشب یک بار دیگر هم فکرش از ذهنم گذشته بود. زلزلهای ملو، وسطِ دلخوشیهایم. زلزلهای که کابوسم بود، حالا چقدر مطلوب به نظر میرسید. زمینلرزهای فقط برای من. بدون آواری برای دیگران.
چشمم آنقدر روی در ماند تا دوباره باز شد. ذهنم نمیتوانست مسافت زمانیِ رفت و برگشتش را برآورد کند. پنج دقیقه؟ ده دقیقه؟ بیست دقیقه؟ نیم ساعت؟ توی این فاصلهی بیپایان هیچ اتفاقی هم نیفتاد. نه کسی آمد، نه زلزلهای، نه طوفانی، نه انفجاری... هیچ چیزی. او رفت. او آمد. و در این فاصله؛ هیچ.
او رفت. او آمد... مهمتر از این مگر چیزی هم بود؟
+ شاید...
به همین راحتی، چشم روی هم گذاشتیم و مردادِ داغ نود و پنج سپری شد... سپری شد یعنی رفت، برای همیشه، به خاک سپردیمش و به باد و... و شهریور رسید و چند روزی هم از آن گذشت... فصل پایان دلخوشیهای تابستانی... فصل روزشماری برای تمام نشدن... قدر لحظه لحظهها را دانستن... هر چند بوده است سالهایی که روزشماری و لحظهشماری میکردیم برای تمام شدنش، برای رسیدن پاییز و دیدار دوباره و... وَه! چه سالهایی... که آمدند و گذشتند و... سپری شد به همین راحتی عمرمان.
مثلا اینکه... طعمِ کشک و بادمجانهای «آنجور که دوست داشتی»، تا آخر دنیا تو را به یاد من میآورد و آن خیابان و آن فصل را که انگار هزار سال از آن گذشته... راستی مگر چقدر از عصر ما گذشته است؟ چرا همه چیز آنقدر دور به نظر میرسند و محو، مثل یک فیلمِ قدیمی... چند سالِ نوری دور شدهایم از...
مثلا، بادمجون سرخکرده... وقتی هنوز داغِ داغه، با نمک و نون لواشِ تازه...
اینجا، هیچوقت، برای من هیچ اتفاقی نمیافتد...
*
گرگور گفت: آهان، پس اینطور! فهمید که دختر دربارهی او چه گمان میکند. اما حوصله نداشت توضیح بدهد. برای اینکه خیال او را راحت کند گفت: فرقی هم نمیکند. در دل گفت یعنی باید به او بگویم که من مسیحی نیستم و کمونیستم؟ ولی خب، کمونیست هم که نیستم! از زیر عَلمِ کونیسم فرار کردهام. ولی خب، نمیشود هم گفت که فراری هستم. کسی هستم که گهگاه در عرصههای محدود، گوشه و کنار، کاری میکنم، آن هم برای خودم. آن وقت کم کم برایش روشن شد که رابطهاش با این دختر طوری است که کلماتی چون مسیحی، کمونیست، فراری یا مبارز پیش آن رنگ میبازند. او در قبال این دختر فقط جوانی بود در برابر دختری. با طعنه دید که نقشی سنتی اجرا میکند. برای همین بود که اندکی پیش در کوچه ایستاده بود و ضمن اینکه دختر ماجرای عکس مادرش را نقل میکرد گیسوان سیاه و در باد پریشان و اندامِ او را که در تاریکی، در پرتو چراغ گاز دور از دسترس مینمود تماشا میکرد.
*
متوجه شد که یودیت سرش را اندکی به جانب او گردانده است و به او نگاه میکند. داشت اغوا می‌شد که نگاهش را فرو اندازد، اما در همان لحظه بر احساس خود که میدانست ترس است چیره شد و نگاهشان درهم افتاد. بازتاب نیزهی نور همچنان در چشمان دختر میدرخشید. چشمانش برق میزد و خاموش می‌شد. یودیت با خود میگفت رنگ چشمانش را نمیتوانم تشخیص دهم. خیال میکنم خاکستری باشند. شاید روشنتر از رنگ لباسش. دلم میخواست روز چشمانش را ببینم. حتا اسمش را نمیدانست. گرگور پرسید: اصلا اسمتان چیست؟
یودیت گفت: لوین. یودیت لوین. شما؟
گرگور خندید که گریگوری.
دختر پرسید: گریگوری؟! این اسم که روسیست!
گرگور گفت: من هم از روسیه آمدم.
ـ شما روسید؟!
ـ نه. من هیچچیز نیستم. از روسیه آمدهام و میروم ناکجاآباد.
یودیت گفت: هیچ منظورتان را نمیفهمم!
ـ خودم هم نمیفهمم. یک گذرنامهی جعلی دارم. نه کارت هویتی، نه اسمی. یک مبارز انقلابی هستم که به هیچ چیز اعتقاد ندارم. به شما اهانت کردم و پشیمانم که نبوسیدمتان.
ـ بله، حیف شد.
گرگور گفت: کارهایم همه اشتباه بودند.
یودیت گفت: نه! شما من را نجات میدهید.
گرگور در دل گفت کافی نیست. آدم ممکن است همهی کارها را درست بکند اما از کار اصلی غافل بماند.
+ زنگبار یا دلیل آخر ـ آلفرد آندرش
پ.
ن.: اگر اسم مترجم به وضوح ذکر نشده بود، به هیچوجه نمیتوانستم حدس بزنم «چنین»
ترجمهای، کار سروش حبیبی باشد!
والت: من کل قضیه رو بهشون توضیح میدم.
گریچن: پس حالا که بحث توضیح دادن شد، به منم توضیح بده.
والت: من توضیحی به تو بدهکار نیستم. من به تو یک عذرخواهی بدهکار بودم که ازت عذرخواهی هم کردم. من خیلی متاسفم گریچن. پس تا الان دو بار ازت عذرخواهی کردم. من واقعا متاسفم. اینم سومین عذرخواهی.
برکینگ بد – سیزن دو – اپیزود شش
*
خیلی عجیبه که یکی در پایان سیزن سوم برکینگ بد، هنوز دوستش نداشته باشه؟
با برکینگ بد، در وضعیت So So به سر میبرم. مدارا میکنیم با هم! اگر در دو سیزن آینده تغییری در این وضعیت ایجاد شد، اعلام خواهم کرد!
* اینقدر ورد زبانم شده در این جور مواقع که یادم نبود اشاره کنم؛ سیاووش قمیشی :)
1
نوشتن این پست، از شب ولادت امام رضا شروع شد و به اینجا کشید! وقتی روی دورِ ننوشتنم، انگار چیزی کم دارم. نوشتن، نوشتنِ هر چیزی، برایم مثل یک مسکن هست، نه برای رفع دردها، برای رسیدن به آرامش.
2
اگر همهچیز خوب پیش برود، همین روزها، سفر کوتاهی به مشهد خواهم داشت. فقط برای زیارت. گفته بودم که زمانی که خیلی دور نیست، شوقِ زیارت برایم شوقی درک نکردنی بود؟ اصلا نمیفهمیدم این شوق و آرزو را. این جور خواستنِ بودن در جایی را که... چند سالیست که آن حرم برای من چنین کششی دارد. شاید از آن روزی که دور حرم میچرخیدم و اجازهی ورود به آن را نداشتم. این چرخیدن، سرگشتهام کرده بود. آدمهایی که حقیقتا هیچ حقی در مورد این حرم ندارند، اجازهی ورود نمیدادند با قانونهای من درآوردیشان. ولی، وقتیکه قرار باشد جایی باشی، زمین و زمان هم نمیتوانند مانع ورودت شوند. همانطور که آن روز، شد. آن حرم، مال هر کسیست که شوق رفتن به آن را داشته باشد. نه برای هیچکسِ دیگری! تمامِ مالکانِ مدعی، تمامشان، تمامِ حکمصادرکنندگان، خود مهمانانی هستند که از مهربانی صاحبخانه، احساس میزبانی میکنند! همین. آن حرم، و شهری که به خاطر وجودش، «مشهد» شده است، ملک کسی نیست. مال همهی ماست. بیحصارِ بیحصار!
3
بعد فکر کردم چیزی نوشته باشم تا مجبور نشوم اسم وبلاگ را عوض کنم و بگذارم جستجو! برای حفظ ظاهر هم که شده... شاید هم اسمش را گذاشتم «دفتر خاطراتِ در جستجوی زمانِ ازدسترفته!»! (:دی)
دارم خاطرهبازی میکنم با این کتاب! شاید هم، خاطرهسازی!
البته تقصیر من نیست. حقیقتا تقصیر پروست است که دقیقا جوری در جستجوی زمانِ ازدسترفته (فقط به اسم کتاب توجه کنید! چه حسرتِ عمیقی! چه اندوهِ بیانتهایی! چه... چه چیزی! اسمِ کتاب خودش یک کتابِ تمامنشدنیست، یک تلخیِ بیپایان) را نوشته که من دوست دارم! اگر جملاتِ طولانی شاید... را یادتان باشد، میتوانید تصور کنید که چه عیشی دارم با کتابی که سرشار است از جملاتِ بسیار بسیار طولانی (جملاتِ طولانیِ شاید... (قیاسِ معالفارق (گفته بودم که بعضیها هم هستند که با این کلمه خاطرهی عاشقانه دارند و برای همین هی به کارش میبرند؟))، شبیه جوک است در برابرشان). که مشهور است به خاطر جملات طولانیاش. که مالِ ساده و سرسری خواندن نیست. و آن تداوم و به همپیوستگی خاطرهها و یادها در ذهنِ راوی، که به هر جایی سرک میکشد، به هر جایی، به هر گوشهای، به هر حسی... چقدر دوستش دارم! چقدر خوشحالم که شروع کردهام به خواندنش. چقدر بد که «چنین» چیزی وجود داشته و من تابهحال نخوانده بودمش. چقدر خوب که بیشتر از چهارهزار صفحه از «چنین» چیزی، نخوانده، پیش رویم هست، برای خواندن. قرارم آهسته و پیوسته خواندن است، در کنار چیزهای دیگر، کارهای دیگر. آهسته و پیوسته و با مکث و تامل. عاشق این هستم که ذهنم را متمرکز کنم روی جملات. یکسره، از اول تا آخر جمله را بروم. مثل یک بازی ذهنی. بازیای که من برندهاش هستم، چون عاشق این بههمپیوستگی هستم. مکث میکنم. کیف میکنم. لذت میبرم. روزی حدود ده صفحه خواندنِ چیزی که دوستش داری خیلی خوب است. تا حدود دو سالِ آینده هم، برای روزی ده صفحه خواندن ذخیره دارم! عیشِ مدام یعنی این آقای یوسا!
4
بعد خواندنِ چیزی که اینقدر خوب است، از یک طرف، جلوی نوشتنِ تو را میگیرد، از طرفی تو را سرشار از نوشتن میکند. این که این پارادوکس با من چه میکند، شاید با مرور زمان مشخصتر شود. فعلا که زورِ ورِ ننوشتن بیشتر است.
5
خیلی حرف داشتم! همهشان محو شدند از ذهنم!
بوهای فصلی، اما خانگی و اندرونی، که تندی ژلهی سفید را با شیرینی نان گرم نرم میکنند، بوهای تنبل و سروقت چون ساعتی روستایی، پرسهزن و سربهراه، ولنگار و دوراندیش، بوی رختهای شسته، بوهای بامدادی، پارسایانه، شاد از صفایی که تنها به نگرانی دامن میزند و خوش از سادگی پیشپاافتادهای که مخزن عظیمی از شعر برای کسی است که از میان این همه بگذرد بیآن که با آنها زندگی کند.
***
از آن کسانی بود که در بیرون از چهارچوب تخصص علمیشان، که خیلی هم در آن موفقاند، از فرهنگ ادبی و هنری کاملا متفاوتی برخوردارند که در حرفهشان به کار نمیآید اما زبان بحث و گفتگویشان را غنی میکند. اینگونه کسان، که از بسیاری ادیبان فرهیختهترند، و از بسیاری نقاشان بهتر «کار» میکنند، چنین میپندارند که زندگیای که میکنند آنی نیست که باید میکردند و فعالیت حرفهایشان را یا با ولنگاری آمیخته با بازیگوشی، یا با پشتکاری سرسختانه و خودستایانه، تحقیرآمیز، تلخکامانه و جدی همراه میکنند.
+ در جستجوی زمان ازدستهرفته - پروست
* گذشتهی ما هم، چنین است. بیهوده است اگر بکوشیم آن را به یاد بیاوریم، همهی کوشش هوشِ ما عبث است. گذشته در جایی در بیرون از قلمرو و دسترسِ او، در چیزی مادی (در حسی که ممکن است این چیزِ مادی به ما القا کند) که از آن خبر نداریم، نهفته است. بسته به تصادف است که، پیش از مردن، به این چیز بربخوریم یا نه.
* و ناگهان خاطره سر رسید. آن مزه از آنِ کلوچهای بود که صبح یکشنبه در کومبره، هنگامی که به اتاق عمه لئونی میرفتم تا به او صبح بهخیر بگویم، در چای یا زیزفون میخیساند و به من میداد (در آن روز پیش از ساعت نیایش کلیسا از خانه بیرون نمیرفتم). تا آن را نچشیده بودم، از دیدنش هیچ یادی در من زنده نشده بود؛ شاید از آن رو که بارها پس از آن، چنین کلوچههایی را، بیآن که بخورم، در شیرینیفروشیها دیده بودم و تصویرشان از روزهای کومبره جدا شده و با خاطرهی روزهای اخیرتری پیوند یافته بود؛ یا شاید از آنِ خاطرههایی که زمانی آن چنان دراز در بیرون از حافظه رها شده بودند هیچ چیز باقی نمانده بود، همه از هم پاشیده بودند؛ شکلها ـ و از جمله شیرینیهای صدفی، که در زیر چینهای جدی پارسایانهشان چه چربی هوسناکی داشتندـ فرو مرده بودند، یا در رخوت، نیروی گسترشی را که میتوانست آنها را تا به آگاهی برساند، از دست داده بودند. اما، هنگامیکه از گذشتهی کهنی هیچچیز به جا نمیماند، پس از مرگ آدمها، پس از تباهی چیزها، تنها بو و مزه باقی میمانند که نازکتر اما چابکترند، کمتر مادیاند، پایداری و وفایشان بیشتر است، دیرزمانی، چون روح، میمانند و به یاد میآورند، منتظر، امیدوار، روی آوار همهی چیزهای دیگر، میمانند و بنای عظیم خاطره را، بیخستگی، روی ذرههای کم و بیش لمسنکردنیشان، حمل میکنند.
و همین که مزهی کلوچهی خیسیده در زیزفونی را که عمهام به من میداد بازشناختم (گرچه هنوز نمیدانستم و باید دیرزمانی میگذشت تا کشف کنم چرا تا آن اندازه از آن شاد میشدم)، یکباره خانهی کهنهی خاکستری کنار کوچه هم، که اتاق عمه در آن بود، چون دکور تئاتری بر خانهی کوچک رو به باغ افزوده شد که برای پدر و مادرم در پشت آن ساخته بودند (یعنی همان تکهی جداافتادهای که تا آن زمان فقط آن را به یاد میآوردم)؛ و همراه با خانهی خاکستری شهر، از بامداد تا شب و در هر زمان و هوایی، و میدانی که پیش از ناهار مرا آنجا میفرستادند، و خیابانهایی که برای خرید میرفتم، و راههایی که اگر هوا خوب بود در آنها میگشتیم. و همانند آن بازی ژاپنی که تکه کاغذهایی به ظاهر یک شکل را در کاسهی چینی پر از آبی میاندازند، و کاغذها همین که به آب رسیدند شکلها و رنگهای گوناگون به خود میگیرند، به صورت گل، خانه، آدمهایی آشنا، در میآیند، دیگر برای من گلهای باغ خودمان و پارک و آقای سوان، نیلوفرهای کنارهی ویوون، و مردمان روستا و خانههای کوچکشان و همهی کومبره و کلیسا و پیرامونش، همه شکل و بعد گرفتند و شهر و باغها از فنجان چایم سربرآوردند.
جستجو - پروست
پ. ن.: چقدر خوب هست پروست...
او دلشورهی زمانی را که حس میکنی آنی که دوست میداری دور از تو در جایی خوش است، و دستت به او نمیرسد از عشق آموخته بود، عشق که به نوعی همزاد دلشوره است، که آن را یکسره از آنِ خود و فقط برای خود میخواهد؛ اما هنگامی که، مانند آنچه بر من میگذشت، دلشوره پیش از آن که عشق در زندگیمان پدیدار شده باشد در ما رخنه میکند، در انتظار آن زمان، آزاد و ناشناس در درون ما، بیکارکرد معینی، هر روز در خدمت هر احساسی که پیش آید، زمانی مهر فرزندانه و زمانی دوستی پسربچگانه، جریان دارد.
در جستجوی زمان ازدسترفته - پروست
